Sociale rechten als zelfstandige: jouw ultieme gids
Als zelfstandige met een zelfstandige activiteit ben jij de architect van je eigen loopbaan, maar met die vrijheid komt ook veel verantwoordelijkheid om je sociale rechten goed te regelen. In tegenstelling tot werknemers in loondienst ben je zelf verplicht om je aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds en sociale bijdragen te betalen. Deze bijdragen zijn niet zomaar kosten, maar vormen jouw toegangsticket tot essentiële bescherming zoals pensioen, gezondheidszorg en een vangnet bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. In dit artikel artikel gaan we het hebben over zoals ze in de volksmond zeggen: ‘Sociale rechten zelfstandige’.
Ben je dus benieuwd hoe jouw sociaal statuut werkt, wat je rechten als zelfstandige zijn en hoe je het maximale eruit haalt? Lees verder en ontdek hoe je jezelf optimaal kunt beschermen als zelfstandige!
Waarin verschillen de sociale rechten van een zelfstandige van die van een werknemer in loondienst?
De sociale zekerheid van een zelfstandige verschilt op meerdere vlakken van die van een werknemer. Werknemers dragen via de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) bij aan een uitgebreid pakket sociale rechten, waaronder een wettelijk pensioen, werkloosheidsuitkeringen, en gezinsbijslag.
Als zelfstandige betaal je geen RSZ-bijdrage, maar moet je via je sociaal verzekeringsfonds sociale bijdragen betalen om toegang te krijgen tot bepaalde sociale rechten, zoals:
Pensioen: Dit is vaak lager dan dat van een werknemer, tenzij je een aanvullend pensioen opbouwt, denk hierbij aan VAPZ.
Arbeidsongeschiktheid: Na vier kwartalen bijdragen heb je recht op een vervangingsinkomen bij ziekte. Dit zorgt ervoor dat je als zelfstandige niet volledig aan je lot wordt overgelaten.
Gezinsbijslag: Zelfstandigen hebben dan ook recht op kinderbijslag voor kinderen tot een bepaalde leeftijd.
Overbruggingsrecht: Dit biedt een tijdelijke maandelijkse uitkering bij faillissement of stopzetting van je zaak. Dit zorgt ervoor dat je een beetje tijd hebt om iets anders te zoeken of te werken aan je mentaal welzijn uiteraard.
Hoewel de basisdekking beperkter is dan voor werknemers, biedt het sociaal statuut van zelfstandigen een groeiend aantal voordelen, zoals mantelzorgverlof, geboorteverlof en gratis dienstencheques na de geboorte van een kind.
Wat is de RSZ-bijdrage voor een zelfstandige?
Als zelfstandige betaal je geen bijdragen aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), omdat deze instantie exclusief verantwoordelijk is voor werknemers. In plaats daarvan sluit je je aan bij een sociaal verzekeringsfonds en betaal je sociale bijdragen.
Zelfstandigen vallen onder de bevoegdheid van een andere instelling, namelijk het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen). Het RSVZ staat in voor de sociale zekerheid van zelfstandigen en beheert de bijdragen en rechten die zelfstandigen opbouwen, zoals pensioen, kinderbijslag en ziekteverzekering.
Welke sociale verplichtingen heeft een zelfstandige?
Als zelfstandige heb je de verplichting om:
-
Aangesloten te zijn bij een sociaal verzekeringsfonds;
-
Sociale bijdragen te betalen;
-
Je aan te melden bij een ziekenfonds om toegang te krijgen tot terugbetalingen van medische kosten;
-
Te voldoen aan de voorwaarden voor je sociaal statuut, zoals het betalen van voorlopige bijdragen om je sociale rechten op te bouwen.
Zorg zeker dat je in orde bent met bovenstaande verplichtingen om verrassingen te vermijden.
Wat zijn sociale bijdragen voor zelfstandigen?
Sociale bijdragen zijn betalingen die je als zelfstandige verplicht bent te doen om toegang te krijgen tot sociale bescherming en om sociale rechten te verwerven. Deze bijdragen worden berekend op basis van je netto belastbaar inkomen van drie jaar geleden.
Voorlopige bijdragen worden aan het begin van het jaar vastgesteld en kunnen worden verhoogd of verlaagd als je verwacht dat je inkomsten zullen afwijken. Zelfstandigen kunnen onder bepaalde voorwaarden een vrijstelling of vermindering van sociale bijdragen aanvragen.
Voor een uitgebreidere toelichting over de sociale bijdragen voor zelfstandigen, verwijzen we je graag naar ons andere artikel waar we hier dieper op ingaan.
Hoeveel sociale zekerheid moet je betalen als zelfstandige?
De hoogte van je sociale bijdragen hangt af van je inkomen. In België geldt voor een zelfstandige in hoofdberoep een minimumbijdrage van ongeveer €898,28 per kwartaal. Deze bijdrage kan stijgen naarmate je inkomen toeneemt.
Voor een zelfstandige in bijberoep zijn de sociale bijdragen lager en afhankelijk van het inkomen uit de zelfstandige activiteit. Bij een netto belastbaar inkomen lager dan €1.865,45 betaal je geen sociale bijdragen. Bij hogere inkomens betaal je een bijdrage van 20,5% op het netto belastbaar inkomen. Bij een inkomen gelijk aan of hoger dan €16.861,46 betaal je dezelfde sociale bijdragen als een zelfstandige in hoofdberoep.
Kan ik een uitkering krijgen als zelfstandige?
Ja, zelfstandigen hebben ook recht op een vervangingsinkomen bij arbeidsongeschiktheid, zwangerschap, adoptie, of in het geval van faillissement via het overbruggingsrecht. Voorwaarden zijn onder meer het tijdig betalen van sociale bijdragen en aangesloten zijn bij een sociaal verzekeringsfonds, zoals hierboven vermeld.
Sociale zekerheid voor zelfstandigen: een overzicht
Het sociaal statuut van zelfstandigen biedt toegang tot sociale rechten zoals:
Pensioen: Opbouw van een wettelijk pensioen, met de mogelijkheid om een aanvullend pensioen af te sluiten.
Gezinsbijslag: Financiële steun voor kinderen.
Arbeidsongeschiktheid: Recht op een maandelijkse uitkering bij ziekte of invaliditeit.
Overbruggingsrecht: Bij faillissement of stopzetting van je zaak.
Verlofregelingen: Zoals geboorteverlof, adoptieverlof, mantelzorg, en palliatieve zorgen.
Adoptie
Als zelfstandige heb je recht op adoptieverlof wanneer je een kind adopteert. Dit verlof bied je de ruimte om te wennen aan de nieuwe gezinssituatie zonder je zorgen te hoeven maken over je inkomsten. Je moet voldoen aan bepaalde voorwaarden, zoals het tijdig betalen van sociale bijdragen. Het adoptieverlof geeft je recht op een vervangingsinkomen gedurende een aantal weken, afhankelijk van de leeftijd en situatie van het kind.
Arbeidsongeschiktheid
Zelfstandigen die door ziekte of een ongeval arbeidsongeschikt raken, kunnen rekenen op een vervangingsinkomen via hun sociaal verzekeringsfonds. Dit recht bouw je op door minstens vier kwartalen sociale bijdragen te betalen. Tijdens de eerste maand van arbeidsongeschiktheid ontvang je geen uitkering, maar vanaf de tweede maand krijg je een maandelijkse uitkering om je vaste kosten te kunnen dekken.
Gezinsbijslag
Als zelfstandige heb je ook recht op gezinsbijslag voor je kinderen, net als werknemers. Deze financiële steun wordt automatisch toegekend en helpt bij de opvoeding en verzorging van je kinderen. Gezinsbijslag is niet afhankelijk van je inkomen en blijft behouden zolang je voldoet aan de voorwaarden van je sociaal statuut.
Mantelzorg
Zelfstandigen die zorgen voor een ernstig zieke of hulpbehoevende naaste (gehandicapt kind), kunnen gebruikmaken van mantelzorgverlof. Dit recht biedt flexibiliteit en de mogelijkheid om tijdelijk minder te werken. Je kunt een vervangingsinkomen aanvragen om financiële gevolgen te beperken. Zorg ervoor dat je je sociaal verzekeringsfonds op tijd op de hoogte stelt van je huidige situatie.
Overbruggingsrecht
Bij een faillissement of gedwongen stopzetting van je zaak biedt het overbruggingsrecht een tijdelijke uitkering en het behoud van sociale rechten, zoals gezondheidszorg en pensioenopbouw. Deze maandelijkse uitkering is bedoeld om zelfstandigen te helpen overbruggen naar een nieuwe situatie. Je moet voldoen aan specifieke voorwaarden, zoals recente betaling van sociale bijdragen.
Pensioen
Het wettelijk pensioen voor zelfstandigen wordt berekend op basis van de sociale bijdragen die je gedurende je loopbaan hebt betaald. Hoewel het pensioen van zelfstandigen vaak lager is dan dat van werknemers, kun je dit aanvullen met een aanvullend pensioen via een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ). Dit brengt niet alleen extra pensioenopbouw, maar ook fiscale voordelen met zich mee.
Pleegouderverlof
Zelfstandigen die een langdurig pleegkind opnemen, kunnen aanspraak maken op pleegouderverlof. Dit biedt de mogelijkheid om een band met het kind op te bouwen zonder financiële zorgen. Tijdens dit verlof kun je recht hebben op een vervangingsinkomen, afhankelijk van je sociaal statuut en de duur van de pleegzorg.
Zwangerschap
Zelfstandige moeders hebben recht op een moederschapsuitkering en bijkomende voordelen, zoals gratis dienstencheques om het huishouden te ontlasten. De uitkering loopt gedurende een periode van maximaal 12 weken en kan worden gecombineerd met flexibele werkregelingen. Het is belangrijk om tijdig je aanvraag in te dienen bij je sociaal verzekeringsfonds om van deze voordelen gebruik te maken.
Een zorgeloze oprichting via Bizantium
Een oprichting in 3 stappen
Bizantium verzamelt alle informatie in een intuïtieve flow, genereert de nodige documenten, waaronder het financieel plan, en houdt alle partijen op de hoogte met realtime updates. Wanneer het dossier compleet is, wordt de oprichting met een digitale volmacht voltooid bij de notaris.
- Data verzamelen
- Financieel plan genereren
- Oprichting bij notaris
werkdagen
ondernemingen opgericht
digitaal
jaar ervaring
Klaar voor een vlotte, digitale oprichting?
Plan een gratis call met een startersadviseur
Klaar voor een vlotte, digitale oprichting?
Plan een gratis call met een startersadviseur
Deze al gelezen? Relevante content voor startende ondernemers
Het diploma bedrijfsbeheer: verplicht om te starten?
Droom je ervan om je eigen baas te worden? Dan vraag je je misschien af: Heb ik een diploma bedrijfsbeheer nodig om te starten?
Startkapitaal: wat is een toereikend aanvangsvermogen?
Was het altijd al je ultieme droom om een eigen zaak te starten, maar zit je met te veel vragen zoals: Hoeveel kapitaal of steun heb ik nodig om dit te kunnen financieren?
De vennootschapsbijdrage: wat je moet weten
Ben je van plan een vennootschap op te richten of ben je al een werkende vennoot? Dan is het belangrijk om de jaarlijkse vennootschapsbijdrage goed te begrijpen.
NL 
EN