Schijnzelfstandigheid als freelancer
Schijnzelfstandigheid is één van de grootste valkuilen voor startende zelfstandigen. Werk je officieel als zelfstandige, maar lijken je werkomstandigheden op die van een werknemer? Dan riskeer je niet alleen je sociale bescherming, maar ook fikse boetes. In deze blogpost leggen we uit wat schijnzelfstandigheid is, hoe je het herkent, en – nog belangrijker – hoe je het kunt vermijden. Lees verder om te zorgen dat je sterk van start gaat, zonder onnodige risico’s!
Voor de snelle beslissers:
Schijnzelfstandigheid is een belangrijk begrip binnen het Belgische arbeidsrecht en voor de Belgische fiscus. Het verwijst naar situaties waarin iemand formeel als zelfstandige werkt, maar feitelijk onder dezelfde voorwaarden opereert als een werknemer binnen een bedrijf. Dit kan worden beschouwd als sociale fraude, waarbij sancties gelden voor zowel de werkgever als de ‘werknemer’.
In België wordt een onderscheid gemaakt tussen iemand die in loondienst is en iemand die als zelfstandige werkt. In de praktijk is dit onderscheid echter niet altijd duidelijk op basis van de overeenkomst die iemand heeft met een onderneming.
Wat is een schijnzelfstandige?
Een schijnzelfstandige is iemand die officieel als zelfstandige is ingeschreven, maar in werkelijkheid een arbeidsrelatie heeft die sterk lijkt op een loondienstverband. Dit betekent dat de zelfstandige onder controle staat van de opdrachtgever, waarbij sprake is van een hiërarchische relatie.
De schijnzelfstandige heeft in dat geval weinig autonomie over werkuren, plaats van tewerkstelling, werkwijzen, enzovoort. De Belgische overheid keurt dit af omdat het een vorm van sociale fraude betreft; het is een poging om sociale bijdragen te ontwijken.
Kan je zomaar een bedrijf opstarten?
Schijnzelfstandigheid kan verschillende vormen aannemen. Hieronder volgen enkele veelvoorkomende kenmerken die vermeden moeten worden:
- De zelfstandige heeft weinig autonomie en werkt onder hiërarchische controle van de werkgever of opdrachtgever.
- De schijnzelfstandige ontvangt een vast maandloon of een vaste vergoeding in plaats van een vergoeding per opdracht.
- De schijnzelfstandige maakt gebruik van het materiaal van de opdrachtgever en niet van eigen werkmateriaal.
-
De schijnzelfstandige werkt uitsluitend voor één werkgever, waardoor er geen economisch risico is.
Hierdoor heeft hij ook niet de vrijheid om voor meerdere opdrachtgevers te werken.
Waarom is schijnzelfstandigheid verboden?
De sociale zekerheid keurt schijnzelfstandigheid af omdat het een vorm van sociale fraude is. Het Belgische sociale zekerheidsstelsel maakt een onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen. Wanneer iemand als zelfstandige staat ingeschreven, maar feitelijk een werknemer is, worden de juiste bijdragen aan het sociale stelsel niet betaald.
Dit benadeelt zowel de schijnzelfstandige als het systeem zelf. De zelfstandige heeft immers geen recht op sociale bescherming, zoals pensioenopbouw en werkloosheidsuitkeringen. De overheid probeert met de regelgeving zowel de rechten van werknemers als de financiering van de sociale zekerheid te beschermen, wat niet altijd eenvoudig is.
Wat zijn de sancties bij schijnzelfstandigheid?
Wanneer de sociale inspectie schijnzelfstandigheid vaststelt, kan dit grote financiële consequenties hebben. De boete kan onder andere bestaan uit de terugvordering van sociale bijdragen, verhoogd met een forfaitaire boete.
Daarnaast kunnen er ook administratieve of strafrechtelijke boetes worden opgelegd. De hoogte van de sanctie hangt sterk af van de ernst van de situatie en wie erbij betrokken is. De Belgische fiscus neemt dit zeer serieus en kan, indien nodig, aanvullende fiscale sancties opleggen.
Hoe vermijd je schijnzelfstandigheid?
Voorkomen is beter dan genezen. Om schijnzelfstandigheid te vermijden, is het belangrijk om een duidelijke scheiding te hebben tussen de rol van de werknemer en die van de zelfstandige. Dit betekent dat er geen sprake mag zijn van hiërarchische controle of een hiërarchische relatie tussen de opdrachtgever en de uitvoerder van de opdracht.
Daarnaast moet een zelfstandige kunnen aantonen dat hij voor meerdere opdrachtgevers werkt, eigen werkmateriaal gebruikt en een economisch risico draagt. Vermijd ook het vastleggen van een vast maandloon. De zelfstandige samenwerking dient plaats te vinden onder de vrijheid om zelf tarieven en werkvoorwaarden te bepalen.
Wat zijn de criteria van schijnzelfstandigheid?
De criteria om schijnzelfstandigheid vast te stellen zijn vastgelegd in de arbeidsrelatiewet. Hieronder volgen enkele belangrijke principes om een echte zelfstandige te onderscheiden:
- Controle: Worden de opdrachten uitgevoerd onder direct toezicht van de werkgever?
- Economische organisatie: Kan de zelfstandige zelf bepalen hoe en waar het werk wordt uitgevoerd? Vinden er wekelijkse meetings plaats?
- Economisch risico: Draagt de zelfstandige reële financiële risico’s, zowel bij winst als verlies? Heeft dit een grote impact op zijn financiële middelen?
- Gebruik van eigen werkmateriaal: Maakt de zelfstandige gebruik van eigen werkmateriaal of dat van de werkgever?
Als bovenstaande criteria niet worden nageleefd, kan de zelfstandige worden herkwalificeerd als werknemer.
Hoe vermijd ik schijnzelfstandigheid?
Als freelancer rijst vaak de vraag hoe je schijnzelfstandigheid kunt vermijden. Veel freelancers bevinden zich immers in een grijze zone. De beste manier om dit te voorkomen, is te voldoen aan de voorwaarden van een “echte” zelfstandige:
- Werk voor meerdere opdrachtgevers.
- Heb vrijheid in verband met werkschema’s, methoden en beleid.
- Gebruik je eigen materiaal.
- Beheer je eigen financiële middelen, inclusief het dragen van het ondernemingsrisico.
Door deze zaken correct te implementeren, verklein je de kans dat je als schijnzelfstandige wordt beschouwd.
Wie is aansprakelijk bij schijnzelfstandigheid?
In het geval van schijnzelfstandigheid kunnen zowel de schijnzelfstandige als de werkgever aansprakelijk worden gehouden. De opdrachtgever riskeert hoge boetes en terugvordering van sociale bijdragen. De schijnzelfstandige kan ook aan dezelfde sancties worden onderworpen. De vraag is wel of de zelfstandige actief heeft meegewerkt aan de constructie.
De administratieve commissie voor de regeling van arbeidsrelaties kan bemiddelen om de arbeidsrelatie te herkwalificeren.
Welke gevolgen heeft schijnzelfstandigheid voor de schijnzelfstandige?
De gevolgen kunnen aanzienlijk zijn. Naast het verlies van sociale bescherming, zoals pensioenrechten en ziekte-uitkeringen, kunnen er zware financiële gevolgen zijn. Wanneer de arbeidsrelatie wordt herkwalificeerd naar een arbeidsovereenkomst, kan de schijnzelfstandige verplicht worden om btw-aftrek terug te betalen en aansprakelijk worden gesteld voor niet-betaalde sociale bijdragen.
Bovendien kan de zelfstandige geen aanspraak meer maken op voordelen uit het sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen.
Wie betaalt de boete bij schijnzelfstandigheid?
In principe is de opdrachtgever verantwoordelijk voor het betalen van boetes en terugvorderingen wanneer sprake is van schijnzelfstandigheid. Het is immers hun plicht om de arbeidsrelatie juist in te schatten.
Echter, wanneer de zelfstandige zelf actief heeft bijgedragen aan de constructie, kan ook hij of zij de financiële gevolgen dragen.
Is schijnzelfstandigheid strafbaar?
Ja, schijnzelfstandigheid is strafbaar in België en kan leiden tot zware sancties. De Belgische wetgeving bevat duidelijke regels om sociale fraude te voorkomen en ervoor te zorgen dat zowel zelfstandigen als werknemers correct bijdragen aan de sociale zekerheid.
In het Belgische systeem zijn overtredingen met betrekking tot sociale fraude, zoals schijnzelfstandigheid, onderverdeeld in verschillende ernstgraden. Een overtreding van de derde graad wordt beschouwd als een ernstige schending van de arbeids- en sociale zekerheidswetgeving.
Bedrijf oprichten via Bizantium
Een oprichting in 3 stappen
Bizantium verzamelt alle informatie in een intuïtieve flow, genereert de nodige documenten, waaronder het financieel plan, en houdt alle partijen op de hoogte met realtime updates. Wanneer het dossier compleet is, wordt de oprichting met een digitale volmacht voltooid bij de notaris.
- Data verzamelen
- Financieel plan genereren
- Oprichting bij notaris
werkdagen
ondernemingen opgericht
digitaal
jaar ervaring
Klaar voor een vlotte, digitale oprichting?
Plan een gratis call met een startersadviseur
Klaar voor een vlotte, digitale oprichting?
Plan een gratis call met een startersadviseur
Deze al gelezen? Relevante content voor startende ondernemers
Het diploma bedrijfsbeheer: verplicht om te starten?
Droom je ervan om je eigen baas te worden? Dan vraag je je misschien af: Heb ik een diploma bedrijfsbeheer nodig om te starten?
Startkapitaal: wat is een toereikend aanvangsvermogen?
Was het altijd al je ultieme droom om een eigen zaak te starten, maar zit je met te veel vragen zoals: Hoeveel kapitaal of steun heb ik nodig om dit te kunnen financieren?
De vennootschapsbijdrage: wat je moet weten
Ben je van plan een vennootschap op te richten of ben je al een werkende vennoot? Dan is het belangrijk om de jaarlijkse vennootschapsbijdrage goed te begrijpen.
NL 
EN